Cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX, lịch sử Việt Nam có những biến động to lớn. Vấn đề bức xúc nhất lúc này là tìm ra con đường, cách thức để đưa dân tộc thoát khỏi sự đe dọa của các thế lực ngoại xâm. Các nhà yêu nước Việt Nam như Phan Bội Châu, Phan Châu Trinh… đã trăn trở, tìm tòi nhiều con đường khác nhau; nhiều cuộc khởi nghĩa đã nổ ra như khởi nghĩa Yên Thế, Bãi Sậy… Về mặt tư tưởng, những con đường cứu nước theo khuynh hướng dân tộc, mà tư tưởng Đặng Huy Trứ là một đại diện tiêu biểu, mặc dù chưa đủ để trở thành ngọn cờ khởi nghĩa nhưng đã gợi mở nhiều vấn đề mới, mang nhiều ý nghĩa hiện thực.
Nổi bật trong tư tưởng Đặng Huy Trứ là tư tưởng tự lực, tự cường dân tộc mang nhiều ý nghĩa thực tiễn và lý luận sâu sắc. Mặc dù trong một thời gian dài, vì nhiều nguyên nhân, tư tưởng của Đặng Huy Trứ gần như bị lãng quên, nhưng không vì thế mà các giá trị của nó bị mất đi. Nghiên cứu tư tưởng Đặng Huy Trứ là một việc cần thiết, góp phần hoàn chỉnh nhận thức của chúng ta về sự phát triển tư tưởng của dân tộc qua các thời kỳ lịch sử.
Với ý nghĩa đó, Nhà xuất bản Chính trị quốc gia – Sự thật đã xuất bản cuốn sách Tư tưởng triết học của Đặng Huy Trứ của Tiến sĩ Cao Xuân Long, Phó Trưởng khoa Triết – Trường Đại học khoa học xã hội và nhân văn Thành phố Hồ Chí Minh.