Đỗ Hồng Ngọc
Có hay không có nghiệp? Có hay không có tự ngã? Có hay không có thời gian? Có hay không có một linh hồn? Thật là những câu hỏi choáng váng! Ký ức được lưu trữ ở đâu để tạo thành nghiệp?
Khoa học não bộ trả lời: ở hippocampus (hồi hải mã) trong não, cùng với thể viền, lưu giữ ký ức, chịu trách nhiệm cả cảm xúc lẫn hành vi, nhờ nhu nhuyến của các synapse (điểm tiếp hợp thần kinh). Phật giáo không cho có cái gọi là tự ngã, tiểu ngã, đại ngã, linh hồn, nhưng tin có “Nghiệp mang theo” để “trả quả”. Cái gì mang nghiệp theo? Thần thức tái sinh, luân hồi? Rồi có cái gọi là thời gian để cho nghiệp vận hành không? Tính thể của thời gian là gì? Thời gian được tri giác bằng giác quan nào? Câu trả lời là, chính ta đã tạo ra thời gian cho mình. Tri giác về thời gian cũng là tri giác về sự chết.
Những câu hỏi nêu ra trong tác phẩm này có thể làm ta chới với mà lại cảm thấy mừng, vui. Chính trong ta đôi khi cũng gợi lên những câu hỏi như vậy mà không dám trả lời. May thay có Thầy Tuệ Sỹ, à không, có nhà thơ Tuệ Sỹ hóa giải giùm; bởi như Thầy nói ở đây (Phụ Luận I), chỉ có “Thơ dẫn kinh nghiệm vượt ra ngoài kinh nghiệm”.
Ta hỏi kiến nơi nào Cõi Tịnh
Ngoài hư không có dấu chim bay
Từ tiếng gọi màu đen đất khổ
Thắp tâm tư thay ánh mặt trời
(Tuệ Sỹ, Giấc mơ Trường Sơn).
Trần Kiêm Đoàn
Tác phẩm “Tổng Quan Về Nghiệp” của Hòa thượng Tuệ Sỹ là một tập đại thành hàn lâm mang tính thông tri và sử luận về nghiệp. Tác giả đã dày công nghiên cứu, tham khảo để chắt lọc những tinh hoa tư tưởng của “bách gia chư tử” xưa nay, Đông cũng như Tây, bên ngoài cũng như bên trong đạo Phật, thông qua trải nghiệm cũng như lý giải về nghiệp. Có nhiều thuật ngữ Phật học và Triết học khiến tác phẩm tương đối không dễ đọc; nhưng mặt khác, tính trung thực và giá trị nghiên cứu của tác phẩm càng được nâng cao.
Nguồn tư liệu về bản chất, ý nghĩa và sự vận hành của nghiệp đã được tham cứu và trưng dẫn trong tác phẩm nầy đạt tầm mức chuyên biệt và sâu rộng đáng tin cậy. Từ áo nghĩa lời Phật thuyết đến tuệ kiến của các luận sư, học giả và hành giả trong cả hai lĩnh vực nhân văn và khoa học đều được trình bày và lý giải đầy thuyết phục.
Ngoài nội dung uyên bác và phong phú, riêng về mặt chữ nghĩa, đọc tác phẩm “Tổng Quan Về Nghiệp” của Thầy Tuệ Sỹ tôi thật sự bị lôi cuốn bởi cảm tưởng như là đang theo dõi một Michelangelo văn bút vì chữ nghĩa của Thầy trong văn Việt cũng như văn dịch rất phong phú với nhiều góc cạnh tạo hình đẹp và sang như nhà điêu khắc ngôn ngữ.
Có quá nhiều thuật ngữ triết học, tôn giáo nói chung và Phật giáo nói riêng trong các ngoại ngữ như Anh, Pháp, Đức, Phạn, Hán… đã được chuyển ngữ sang tiếng Việt một cách đượm nghĩa và tài hoa.
Vĩnh Hảo
Hành giả đọc để có cái nhìn tường tận hơn vận-hành tế-vi của nghiệp, của ngã trong tiến trình tu đạo hầu giải trừ hoặc nghiệp, xả ly ngã chấp. Học giả cần như một kho văn liệu đồ sộ quý giá về nghiệp, về duyên khởi, về tự ngã, về a-lại-da tạng thức… được tích tập, tỉ giảo và diễn giải từ một trí tuệ thậm thâm, uyên bác. Và từ góc nhìn văn học, người ta có thể đọc tác phẩm này như đọc một du ký sử truyện, qua đó, Nghiệp, một chữ thật ngắn gọn đơn giản nhưng là cả một lộ đồ chỉ nam, đưa chân những Thiện Tài đồng tử đi đến tận những góc bể chân trời, cầu học với những đạo sĩ, triết gia, hiền giả, khoa học gia, bồ-tát… tự cổ chí kim, từ đông sang tây; từ duy thức môn đến tâm phân học; từ những triết thuyết cổ xưa đến cơ học lượng tử… không câu nào, đoạn nào trong sách mà không có điều để học, để khai mở tri thức, hay để bừng rạng lên trí tuệ giác ngộ trước biển nghiệp vô cùng của chúng sanh khắp hằng sa thế giới. Chỉ từ một chữ thôi, mà tóm thâu kim-cổ; chỉ từ một chữ thôi mà dàn trải tư tưởng của mấy ngàn năm lịch sử triết học và tôn giáo thế giới. Việc này, có thể nói, duy thầy Tuệ Sỹ mới làm được một cách thượng thừa như thế. | Vĩnh Hảo (California).