Khi bắt tay tập hợp bài vở cho cuốn sách này, người viết thoáng nhớ lại tình cảnh tương tự của mình cách nay chừng mươi năm: chốc chốc lại phải xem những cái mình đã viết là viết về văn chương hiện tại hay về văn chương quá khứ, để đưa vào tập Sống với văn học cùng thời thay vì đưa vào tập Đọc lại người trước đọc lại người xưa, hoặc ngược lại.
Nhưng lần này tôi không muốn lặp lại cách làm hồi ấy. Tôi sẽ đưa những bài mình viết ra trong khoảng mười năm gần đây, dù về văn chương hiện thời hay trước kia, vào trong cùng một quyển sách. Tôi tin rằng, dấu ấn riêng của tay bút mình − nếu tay bút mình quả có dấu ấn riêng − trong cùng một khoảng thời gian, sẽ bộc lộ sự nhất quán của nó, ngay khi mình viết về những thứ khác nhau, của hiện tại hay của xa xưa.
Lấy một nửa tên một bài viết trong sách làm nhan đề chung, cuốn Mênh mông chật chội... này không nhắm tới một tính chặt chẽ hay nhất quán nào trong bố cục; tác giả cũng không gắng tách bạch những “tính” phê bình, “tính” nghiên cứu hay “tính” tiểu luận được thể hiện đậm hay nhạt trên từng bài viết.
Đối với người đọc cuốn sách này, tác giả chỉ lưu ý một điều: chỗ lý thú hay có ích của một bài cụ thể nào đó trong cuốn sách này, là độc lập với bài ở trước nó hoặc sau nó.
Tác giả mong rằng các bài đưa vào tập sách này, nếu không gây được lý thú thì cũng có ích cho bạn đọc.
- Lại Nguyên Ân