Về cuốn Những kỷ niệm dọc đường đời của Thanh Quế
Cuốn sách gồm gần 50 chân dung văn học, viết về các nhà văn trong chiến tranh chống Mỹ. Văn súc tích, chất chứa những chất liệu quý hiếm mà tác giả tích lũy được trong cuộc đời sáng tác và công tác ở chiến trường. Trong đó, có nhiều chân dung không những chân thực, sinh động mà giàu ý nghĩa. Nó ẩn chứa những suy tư về cuộc sống gian truân, đầy cố gắng của nhà văn theo đuổi lý tưởng của mình. Họ dốc sức sáng tạo ra những tác phẩm để biểu hiện nhân dân, chiến sĩ, và họ khuất sau những tác phẩm ngôn từ đó. Bây giờ, dưới ngòi bút mô tả và chiêm nghiệm của một người bạn văn, họ hiện lên hấp dẫn và thân thiết. Đó là chân dung của Phan Tứ “chạy đua với thần chết” để viết xong cuốn tiểu thuyết cuối cùng, đó là nhà văn Nguyễn Trọng Oánh “nhà văn suốt đời không bao giờ được hưởng những phút giây sung sướng”…, đặc biệt là nhà văn liệt sĩ – anh hùng Chu Cẩm Phong “ông Trung làng Mực”, Thu Bồn, Ca Lê Hiến, Nguyễn Mỹ… và cả nhà phê bình trẻ Hồng Tân, mất ở tuổi đời đầy triển vọng… cũng là những chân dung khó quên. Viết chân dung, viết truyện ký, cái thần là những chi tiết làm người đọc khó quên. Nhiều khi nó đọng lại ở câu kết thúc. Nó làm người đọc xúc động, bâng khuâng mãi. Như về nhà văn Nguyễn Thành Long: “… sau này, ra Hà Nội, cứ mỗi lần có dịp đi qua phố Dã Tượng, tôi lại đứng trước ngõ nhà cũ của ông, nhìn lên gác. Kìa, tôi như vẫn thấy ông đứng chống tay lên lan can, miệng lẩm nhẩm đọc, mắt nhìn xa xa, mênh mang buồn…”.
Đi qua hết cuốn sách, ta như giàu thêm những ấn tượng về cuộc đời gian khổ, sống chết của những năm ấy của đất nước. Cuốn sách là một chứng nhân, và chính tác giả cuốn sách cũng là một nghệ sĩ ngôn từ tài năng và chân thực.
Mai Quốc Liên